Dünya mutfaklarında değişmeyen bir şey varsa o da dünyanın her yerindeki insanların baharatlı ve acı yiyeceklere olan sevgisidir. Dünyanın dört bir yanındaki yemek kültürleri, acı biberleri kurutmak, ezmek, tütsülemek, turşu yapmak, salamura etmek ve çeşnilere dönüştürmek için sayısız yol bulmuş, yemeklere ekstra boyut ve sıcaklık veren soslar geliştirmiştir.
Bu sosların hemen hepsinde biber var, diğer kısmında da domates. Biberin tazesi veya kurusu olmasa bile öğütülmüş hali kullanılıyor soslarda.
Dünyanın birkaç ülkesinde ilk olarak yapılan, diğer ülkelere yolculuk ederek orada da sevilen bazı sosları inceledik. Her birinin acılık seviyesi birbirinden farklı ve kendine has aroma ve tada sahipler.
SAMBAL OELEK
Geleneksel Endonezya sambalları, sirke, zencefil, şeker, arpacık soğanı ve limon içerir. Macun kıvamındadır. Birçok çeşidi yapıldığı için en popülerinde çiğ öğütülmüş kırmızı biber, sirke ve tuz bulunur. Sosta ekşilik ve keskin bir tat vardır. Samballar çok yönlü soslardır; tavuk, balık, salata, çorba atıştırmalıkların yanında tercih edilir.
ACHAAR
Hindistan’ın sevilen sosu Achaar, sarımsak sevenleri memnun ediyor. Bol yağda kızartılan sarımsak dişleri bol baharatla tatlandırılıyor. Zerdeçal ve paprika sosa nefis bir aroma katıyor. Achaar sos fırın tavuk, çorbalar, humus ve burgerlere eşlik edebilir.
Marinatlara eklenebilir, kızartılmış patatesle servis yapılabilir.
GOCHUJANG
Kore’nin en popüler soslarından biri olan gochujang, Şili biberi, haşlanmış pirinç, fermente soya fasulyesi ve tuzla yapılır. Sos yapıldıktan sonra toprak kaplarda fermente edilir. Kıvamı domates salçasına benzer. Kore barbeküsünde yaygın olarak kullanılarak etin üzerine sürülür. Aynı zamanda pek çok güveç tarifine de eklenir.
SRIRACHA
Genellikle Şili biberi, şeker, tuz, sarımsak ve sirkeden yapılan Sriracha’nın kökeni, Tayland’ın Si Racha kasabasına uzanır.
Güneydoğu Asya’da, Sriracha yaygın olarak deniz ürünleri için banmalık sos olarak kullanılır. Çin böreği ile birlikte yenilir. Sosun keskinlik ve akıcılığı dünya çapında bir sos olmasını sağlamıştır.
NAM PHRINK
Tayland’da hemen her öğünde servis edilen, reçel ile salsa kıvamı arasında yapılan bir sostur. Nam phrik tariflerinin çoğu ezilmiş biber, arpacık soğanı, sarımsak ve limon içerir. Bazen de karides ezmesi veya balık sosu gibi fermente edilmiş bir ürünle de karıştırılır. Çok nadir de olsa domuz eti ve domatesle de tatlandırılır.
PERI PERI
Swahili dilinde ‘biber biberi’ anlamına gelen Peri Peri, eski Portekiz kolonileri Angola ve Mozambik dahil olmak üzere Güney Afrika’dan Portekizliler tarafından kıta Avrupa’sına taşınmıştır. Güney Afrika, Portekiz mutfaklarının ortak esintisini taşıyan bu sos özellikle tavuk yanına çok yakışır. Afrika’ya özgü acı kuş gözü biberinin sosa kattığı acılığın yanı sıra zengin bir aroma da verir.
EROS PISTA
Yoğun kırmızıbiber kullanımıyla Avrupa’da birinci sırada yer alan Macar mutfağı, sadece iki malzemeden oluşan nefis bir sosa ev sahipliği yapıyor. Orta acılıktaki bu sos ülkede güveç ve çorbalara ekleniyor.
SHATTA
Öğütülmüş biber ve zeytinyağı ile yapılan kalın bir macun kıvamındaki bu sos, kişniş ilavesiyle müthiş aromatiktir. Sosun tarifi bölgeden bölgeye değişir. Shatta en çok Mısır’ın ulusal yemeği olan pirinç, mercimek ve makarnadan oluşan koshari ile servis edilir.
MOLHO APIMENTADO
Domatesli, kırmızıbiberli, zeytinyağlı ve biraz sirkeli taze salsa soslar bu isimle anılır. Kolombiya’da bu aji’dir, Bolovya’da ılajua, Şili’de pebre. Izgara et ve deniz ürünlerinden salatalara, her türlü bakliyat yemeğine kadar yemeğe eşlik eder bu soslar. Acılık seviyesi orta derecededir.
MALA
Sichuan biberi, çeşitli baharatlar ve yağdan oluşan karışımıyla Mala, dünyanın en acı sosları içinde yer alır. Çin’de çok popülerdir ve özellikle etli, sebzeli tariflerde kullanılır.
HABANERO SOS
Papaya, mango, muz, zencefil, karabiber ve habanero biberinin karışımıyla hazırlanan Habanero sos, makarna, et yemekleri ve burgerle iyi gider.
